Dionisije Areopagit

On nije Pseudo, nipošto lažan, Beskrajno Istinit, porijeklom s Balkana (balkon s pogledom na cijelu istoriju Evrope i Svijeta) ili sa Sredozemlja, iz ondašnje filosofske Atine. Završio je filosofiju, iz neznabožačke je porodice sa aspekta tad Vaskrslog Sina Božjeg Hrista, Boga nepoznatog koji se konačno otkriva u tijelu Sina među ljudima kao bogo-čovjek. Logos. Bog sa nama - EmanuEl. Počelo je i novo računanje vremena sa ovim centralnim događajem unaprijed i unazad, poslije Hrista i prije Hrista, što poštuju i ateisti. Do tad su Rimljani računali vrijeme od osnivanja Rima 753. p.n.e., Atinjani od prve olimpijade 776. p.n.e., Kinezi 2698. p.n.e., Jevreji 3761. p.n.e., a Srbi 5508. p.n.e. No, to je sad manje bitno kad pričamo o Vječnosti.

Dionisije je oženjen Damarom imao i dvoje djece. Piše ,,Corpus Areopagiticum" (u Pravoslavlju - Areopagitika), teološko-mistične spise na starom (ne mora biti grčkom) jeziku. Pod imenom Dionisije Areopagit bio je prvi hrišćanski biskup grada Atine, iz 1. vijeka nove ere, a neki će reći i učenik i postavljenik apostola Pavla jer sluša Pavlove apostolske besjede na atinskom areopagu (brežuljak u Atini posvećen bogu Aresu, gdje zasjeda atinska skupština) i preobraća se iz filosofa u apostola (novih 70, tzv. ,,mali apostoli"), u zastupnika Crkve Božje. Dionisijev identitet će, između ostalih, dovesti u pitanje neki filosofi Zapada i drugi mislioci, a izučavaće ga tamo tek zatvoreni okultistički krugovi. Porijeklo Dionisija se dovodi u vezu i sa Sirijom, a naročito u kasnijim vijekovima, kad su se i pojavili njegovi spisi, jer Areopagit se dokumentuje tek u petom i šestom vijeku s prvim hristološkim raspravama i na jednom od crkvenih Sabora. No, najčešći su izvori da je Dionisije rođen u Atini i umro u Parizu u 1. vijeku.

Skot Erigen (skolastik iz 9. vijeka) će prevesti njegove spise sa ,,starog jezika" Sredozemlja na latinski u tom epohalnom Srednjem vijeku. Uticao je Areopagit značajno na germanske (istočna rimska Galija, potom Istočna Franačka, pa Prusija, potom Njemačka), i na španske (Galicija, Asturija i druge pokrajine buduće Španije, Sve-Panije) mistike, i na Akvinskog. Razum se pojačava uz podršku Aristotelovih spisa ... Dionisije sve više postaje nestvaran lik na Zapadu, a akademski već i nepostojeći.

Zar ,,lažni učenik" Sv. Pavla (inače, obraćenik iz rečenice Djela apostolskih 17:34), koji je i u Novom Savezu s Bogom (N. Zavjetu):

,,A Pavle stavši nasred Areopaga reče ... " potom: ,,A neki ljudi pristavši uz njega (Pavla) povjerovaše, među kojima bješe Dionisije Areopagit, i žena po imenu Damara, i drugi s njima." 

Neki će, a i skolastik iz 11. vijeka, Pjer Abelar, tvrditi da su bila dvojica Dionizija no, ni Francuzi se s tim nisu mogli složiti. Postavljen je na Istočnim portalima Notr Dama kako drži svoju glavu u ruci, jer tako i završava život na Zemlji, mučenički i svetački, kao veliki mistik ranog hrišćanstva. Areopagit neoplatonizam miri s hrišćanskom teologijom i misticizmom, tj. platoničar je u smjeru hrišćanskog ispovjedanja vjere i vrsni bogoslov sa smislom za filosofiju i misticizam do Božanskog Duha, sad Svete Trojice i Jednog vanvremeno spram plotinskog samo Jednog Boga. Spisi su mu: O Božjim imenima, O mističkoj teologiji (Mistično Bogoslovlje), O nebeskoj hijerarhiji, O crkvenoj hijerarhiji, kao glavni unutar Corpusa Areopagiticuma, O Presvetoj Bogorodici, a u uz njih i deset pisama čiji sadržaj pruža jednu cjelovitu teologiju (Bogoslovlje), koja obrađuje Sveto Trojstvo i svijet anđela, iskupljenje, simbolički i mistično objašnjava sve postojeće u tom smislu.

Svaki poklon Savršeni je odozgo u spisu ,,O crkvenoj i nebeskoj hijerarhiji” (angeologija i demonologija). Dionisije govori o bogovidnim i oboženim umovima u spisu ,,O Božanskim imenima”. O potrebi za posvećenosti da bi se saznala Tajna, u spisu ,,O mističnom Bogoslovlju” i poziva se uveliko na riječi Svetog Pisma (Stari Savez i Novi Savez u nastanku) odnosno na riječi apostola. Po njemu, ulazak je u nad-Umno. U Francuskoj postoji i danas njegov monaški red.

Hrišćanski reformatori i ostali (npr. OTO) pokušavaju da Dionisija prikažu nepostojećim likom kao što i ateisti pokušavaju negirati Isusa kao istorijskog lika. Romejska strana (Romejsko Carstvo), naknadno prozvana ,,vizantijsko carstvo" (njem. istoričar Hieronymus Wolf, 1516-1580) i uopšte pravoslavci Sredozemlja, Srpske zemlje, banovine i vojvodstva, čuvaju znanje Dionisija. Maksim Ispovjednik učenje Areopagita stavlja u red s apostolskim učenjima, a tako i Jovan Damaskin (veliki sistematičar crkvene tradicije i pisac Oktoiha, kruna patrističke tradicije). Dionisijevo učenje ide u korak s učenjem Svetog Vasilija Velikog i njegova mlađeg brata Grigorija Niskog iz 4. vijeka naše ere. To sve odstupa od dotadašnjeg aleksandrijskog filosofskog i teološkog mišljenja.

Pravoslavni vrše službu na dan Dionisija i ne ispuštaju ga iz reda Svetitelja, dok na Zapadu on je akademski nepostojeći pa s tim stiže i naziv ,,Pseudodionisije“. Na racionalnom ujedinjenju svih religija, pogubno za istinsku mistiku Pravoslavlja, radi i ezoterično društvo teosofa, ekumenizam. Osim Zapadne filosofije i nauke, i teologije, mnogi i Pravoslavni i svešteni već prihvataju taj pogubni pojam Istinu ,,pseudo“ i za Svetog Dionisija. Poznato je u  tom smislu kritike Damaskinovo djelo ,,Pravilno izlaganje Pravoslavne Vjere“ gdje je Sveti Dionisije i Najsvetiji i veliki u tom bogoslovlju.  Dionisije utemeljuje i liturgijsku simboliku vjere u ,,Crkvenoj hijerarhiji“.  Neki tvrde da čak i neoplatoničar Proklo (kao posljednji neznabožački mislilac Aleksandrije) prepisuje od Dionisija. Ime ,,Presvete Trojice“ Dionisije stavlja nad imenom plotinskog ,,Jednog“, kao istovremeno prihvatanje i jedinstva i razlike u Božjem Biću, što je očigledno više od Plotinove nauke. Tako, po Dionisiju, dva su smjera poznanja Boga: potvrdno ili umozriteljno (kontemplativna teologija) i odrično (apofatičko) bogoslovlje. U Ličnosti Presvete Trojice su Jedinstva i razlikovanja istovjetna. Oba ova puta su neophodna, mada je put odrični Dionisiju savršeniji. Vidljivo je Bogojavljenje jer postoje i duhovna čula. Kad Hrist biva viđen licem u lice Bog sebe projavljuje u potpunosti, mada nadsuštvena priroda Boga ostaje zauvijek skrivena.  Dionisije na Zapadu  opstaje kao neoplatoničar, ali na Istoku on pobjeđuje neoplatonizam uveliko s pravoslavnom mistikom. Sjedinjenje u neznanju Dionisijevom prevazilazi uveliko svako znanje. Činjenica da ,,ništa ne znamo“ već prevazilazi Um, a stiže još od Sokrata Platonovog, čega se drži i Dionisije.

Dakle, nije on uzimao od Prokla filosofa neopaltonističke mistike misli filosofske, niti od Damaskija posljednjeg upravnika platonske škole i drugih, od njega su uzimali. Preciznije - od Duha Svetog. Maksim Ispovjednik naročito duboko tumači Areopagita. I Grigorije Palama zna za istinitog i pravog Dionisija Areopagita, Maister Ekart, Jakob Beme. I Vladimir Loski je na strani istog. Ali skolastika Zapada vuče na svoje grčevito se hvatajući za Aristotela, ali i taj Aristotel je značajno sveden na razum. Zatomnjuje se i racionalizuje. Ni Florovski tu ne vidi prosto teologa filosofski potkovanog već liturgičara Dionisija, liturgije kao službe nad službama, sozercatelja koji zajednički ili saborno učestvuje u tijelu Hrista, onog koji i kroz ćutnju svoju stoji u Istini. Otud ni ne mora Areopagit biti neoplatoničar, na Istoku drže svoje i dobro znaju, ne drže Zapadni smjer. A neoplatoničari koriste i ikonične slike no, ko od koga je preuzeo i to, možemo misliti i ne moramo. Kod Areopagita Ljubav vrhuni, a ne Um, jer Ljubav sjedinjuje, krajnje je Saborna. U apofatici Dionisija nema ni potvrde ni odricanja, važno je čisto iskreno učestvovanje.


Dionisije, dakle ,,mali apostol" među 70 dodatno izabranih od strane Hrista za propovijed i širenje vjere među neznabožcima. Prvo omiljen u narodu kao pravedni sudija, ali nakon što je poslušao propovijed apostola Pavla ide istim putem apostolstva i opet je narodski omiljen, od vlasti prezren. Nakon mučeničke smrti Pavla odlazi u Galiju (danas Francusaka) da propovijeda i sebi priželjkuje takođe mučeničku smrt, jer ga je od Rimljana Bog štitio. Jednostavno, nije bilo vrijeme. Propovijedao je da je Bog Jedan i nedjeljiv, obišao je i mnoga druga mjesta i obratio se mnogim ljudima tog apostolskog vremena učeći o Hristu i sam tražeći Oboženje spram ispraznog dotadašnjeg retorstva i filosofiranja te vrste. Kad mu je odsječena glava imao je oko 90 godina. Kao sveštenomučenika Pravoslavna crkva ga obilježava 16. oktobra. Upamćen je i kao prvi atinski episkop. 

Прођи се Синко